Opieka stomatologiczna na kobietą ciężarną
Opieka stomatologiczna na kobietą ciężarną
Podczas dziewięciu miesięcy ciąży oraz podczas karmienia piersią zęby bardziej niż zwykle narażone są na próchnicę. Dziecko wyciąga z kobiety witaminy i wapń, co przyczynia się niszczeniu zębów. Nasilenie zmian próchnicowych w ciąży wynika głównie z zaniedbań higieny jamy ustnej, nasilonego łaknienia i częstego podjadania pokarmów wysokowęglowodanowych. Jest również związane z kwaśnym odczynem śliny w okresie ciąży oraz uszkodzeniem szkliwa w wyniku wymiotów ciężarnych. Pod wpływem estrogenów dziąsła ulegają przerośnięciu i przekrwieniu, co sprzyja ich rozpulchnieniu oraz krwawienia.
Leczenie próchnicy, stanów zapalnych miazgi i przyzębia najlepiej przeprowadzić przed zajściem w ciąże. W trakcie ciąży w pierwszym trymestrze większość kobiet cierpi z powodu nawracających nudności (wymiotów), które doprowadzają do uszkodzenia szkliwa i nasilają rozrost istniejących już ubytków próchnicowych. To nasilające się zmiany próchnicze, choroby przyzębia, zwiększona ruchomość zębów, wrażliwość dziąseł na ból i krwawienie, a także przykry zapach z ust są najistotniejszymi problemami skłaniającymi kobietę w ciąży do wizyty w gabinecie stomatologicznym.
Wbrew opiniom, nie ma przeciwwskazań to wykonywania stomatologicznych zabiegów profilaktycznych i leczniczy u kobiet w ciąży. To właśnie kobieta w ciąży potrzebuje troskliwej opieki stomatologicznej, jak w żadnym innym okresie swojego życia.
Najbezpieczniejszym okresem jest jednak drugi trymestr. Pierwsze trzy miesiące to bowiem okres szczególny - czas kształtowania się płodu i rozwoju najważniejszych organów, a w trzecim trymestrze, ze względu na niedogodności związane z wielkością brzucha, leczenie może być utrudnione. Mimo, iż wymaga to nieco więcej starań niż zwykle, wszystkim problemom z zębami podczas ciąży można zapobiec dzięki profilaktyce, regularnym kontrolom i odpowiedniemu leczeniu.
Nie ma przeciwwskazań do stosowania u przyszłej mamy środków do znieczulenia miejscowego. Kobieta powinna jednak uprzedzić lekarza o tym, że jest w ciąży, ponieważ ma to wpływ na dobór środka znieczulającego. Często zdarza się, ze strach przed leczeniem zębów bez znieczulenia powoduje wydzielanie większej ilości hormonu stresu (adrenaliny), niż jego zawartość w środku znieczulającym, co może mieć dużo gorszy wpływ na płód.
Ciążowe zapalenie dziąseł i infekcje przyzębia
Ciążowe zapalenie dziąseł jest zjawiskiem przemijającym. Może być uogólnione lub miejscowe. Najczęściej pojawia się na początku drugiego trymestru. Stopniowo objawy nasilają się, osiągając szczyt ok. 8 miesiąca ciąży, a następnie zmniejszają się wraz ze zbliżaniem się terminu porodu.
Stwierdzono, że nieleczone infekcje przyzębia powodują przedwczesne zakończenie ciąży i urodzenie dziecka z niską masą urodzeniową. Jest to wynikiem działania wielu mediatorów, których wydzielanie jest stymulowane przez egzo- i endotoksyny bakteryjne. Wzrasta przez to produkcja hormonów, które stymulują czynność skurczową macicy. Ryzyko porodu przedwczesnego ( przed 37 tygodniem ciąży ), wg różnych danych wzrasta 3,9-7,9-krotnie u kobiet z zapaleniem przyzębia, w porównaniu z kobietami bez zmian zapalnych. Wykazano również, iż kobiety, u których w III trymestrze w surowicy wykryto przeciwciała przeciwko najczęstszemu patogenowi wywołującemu zapalenie przyzębia (P. gingivialis) częściej rodziły dzieci z niską masą urodzeniową poniżej 2500g ( 10-11% w stosunku do 1,84% ).
Najczęstszymi objawami ciążowego zapalenia dziąseł jest rozpulchnienie, przerost, bolesność i krwawienie z dziąseł. Są to sygnały, z którymi natychmiast powinno zgłoś się do stomatologa.
W pierwszym trymestrze zaleca się, ograniczenie stosowania środków przeciwbólowych.
Jako jeden z niewielu dopuszczalnych środków stosowanych w dawkach terapeutycznych (dobowa dawka max. 4g) jest paracetamol. Zalecane jest jednak jego krótkotrwałe stosowanie, przenika on bowiem przez barierę łożyskową i przechodzi do mleka matki.
W okresie ciąży diagnostyka rtg powinna być ograniczona do minimum i wykonywana jedynie w koniecznych przypadkach.
Antybiotykoterapia
W przypadku ostrych stanów zapalnych w jamie ustnej lekarz może zastosować antybiotyki. Antybiotyki to jedne z najszerzej przebadanych leków w grupie kobiet ciężarnych. Grupą bezpieczną i szeroko stosowaną są penicyliny oraz cefalosporyny. Penicyliny mogą być bezpiecznie stosowane nawet w I trymestrze ciąży, nie wykazano bowiem wpływu teratogennego tej grupy leków na płód. Zaleca się je jako leki z wyboru w przypadkach infekcji jamy ustnej, w tym przyzębia. Stwierdzono również, że cefalosporyny można bezpieczne stosować także w okresie karmienia piersią.
Prawidłowe odżywianie przyszłych mam
Kobieta w ciąży nie powinna "jeść za dwóch" - specjaliści oceniają, że powinna spożywać zaledwie o 500 kcal więcej niż zwykle. Ważne jest również zachowanie odpowiedniego bilansu białkowo-węglowodanowo-tłuszczowego (z ograniczeniem ilości węglowodanów prostych: cukru i białego pieczywa), którego przestrzeganie zapobiega nadmiernej próchnicy u matki i stwarza optymalne warunki dla rozwoju zawiązków zębowych płodu.
Zabiegi higieniczne korzystne w ciąży
W trakcie ciąży należy zwrócić szczególną uwagę na zabiegi higieniczne, zarówno te przeprowadzane w domu, jak i w gabinecie stomatologicznym. W profilaktyce domowej bardzo ważne jest szczotkowanie zębów z użyciem past fluorkowych - najlepiej po każdym posiłku lub przynajmniej dwa razy dziennie. Ciąża to czas, w którym Pacjentka powinna (jeśli dotąd tego nie robiła) rozpocząć stosowanie dodatkowych przyborów i preparatów higienicznych w postaci nitek dentystycznych, wykałaczek czy płukanek.
W profilaktyce próchnicy w gabinecie dentystycznym ważne jest systematyczne wykonywanie higienizacji i fluoryzacji kontaktowej oraz lakierowanie zębów.